Skażenie promieniotwórcze

O niedawnej awarii w elektrowni jądrowej w Japonii (2011) było głośno. Nierzadko wspomina się także tragiczne konsekwencje skażenia w Czarnobylu (1986). Rozdział ten poświęcony jest właśnie tego typu niebezpieczeństwom; zagrożeniom promieniotwórczym. Rozpoczęliśmy przedstawieniem źródeł promieniowania, idąc poprzez skutki i komunikaty informujące o zagrożeniu, a zakończyliśmy na opisie zabiegów sanitarnych i specjalnych. Mamy nadzieję, że po przeczytaniu poniższego rozdziału temat ten już nie będzie Ci obcy. Życzymy miłej lektury!

Przyczyny promieniowania

Promieniowaniem nazywamy każdą formę energii wysyłaną w postaci fal (np. promieniowanie radiowe, mikrofalowe, ultrafioletowe, gamma, rentgenowskie) lub strumienia cząstek (promieniowanie alfa, beta, neutronowe).

Najczęściej pojęcie to kojarzone jest ze światłem, ciepłem oraz substancjami promieniotwórczymi. Promieniowanie jonizujące jest to ten rodzaj promieniowania, który nie działa bezpośrednio na nasze zmysły, a przenikając przez materię powoduje powstawanie w niej ładunków elektrycznych czyli jonizację.

Źródła promieniowania

Naturalne:

• promieniowanie kosmiczne
• promieniowanie z górnej warstwy skorupy ziemskiej
• pierwiastki promieniotwórcze 

Sztuczne:

• medycyna (np. aparaty rentgenowskie)
• przemysł
• elektrownie atomowe

• awarie przemysłowe

• izotopy promieniotwórcze
• zastosowania militarne

Zagrożenia

• kontakt z promieniowaniem jest bardzo niebezpieczny dla człowieka
• awarie elektrowni jądrowych powodują choroby wielu ludzi oraz skażenie środowiska.

Rozprzestrzenianie się chmury pyłu napromieniowanego

Elektrownia w Czarnobylu po wybuchu

• Istnieje ryzyko skażenia środowiska poprzez składowanie odpadów promieniotwórczych.
• Użycie broni jądrowej w czasie wojny powoduje gigantyczne straty w jednostkach cywilnych.
• Może nastąpić skażenie środowiska poprzez zatonięcie statku o napędzie atomowym.

Skutki, wpływ napromieniowania organizmów żywych

Uszkodzenia popromienne możemy podzielić na dwie grupy:

Somatyczne (niedziedziczne, tylko u osoby napromieniowanej)

• wczesne(występujące w ciągu ok. 1 miesiąca)
• późne(występujące po kilku miesiącach a nawet latach)
• choroba popromienna- najczęściej występujące uszkodzenie popromienne: 
  - mdłości  
  - wymioty 
  -  bóle i zawroty głowy 
  -  zaburzenia tętna 
  - podwyższona temperatura ciała  
  - biegunka  
  - osłabienie organizmu  
  - w przypadku dawki śmiertelnej następuje zgon  
  - białaczka  
  - uszkodzenia skóry  
  - zmiany przedrakowe  
  - nowotwory opóźnienie wzrostu  
  - opóźnienie rozwoju  
  - skrócenie długości życia 
  - bezpłodność  
  - wzrost powstawania nowotworów

• zmętnienie soczewki oka (zaćma= katarakta)

• uszkodzenie narządów wewnętrznych
• wypadanie włosów
  
  
  

• niedokrwistość (anemia)

Genetyczne

• uszkodzenia i choroby dziedziczne – od lekkich nie upośledzających zdolności do życia, do ciężkich efektów somatycznych, zaburzeń przemiany materii, uszkodzeń intelektu
• zmniejszenie wartości biologicznej
• mutacje genowe i chromosomowe, pojawiające się pod wpływem promieniowania w rozrodczych komórkach męskich i żeń skich, prowadzą do możliwości wystąpienia zmiany cech dziedzicz nych
• zawsze szkodliwe, a proces ten jest nieodwracalny – uszkodzony gen przekazywany jest z pokolenia na pokolenie, dopóki nie zginie razem z posiadającym go organizmem
  
  

Innym skutkiem jest promieniowanie wtórne, ktore następuje po spożyciu żywności lub wody napromieniowanej.

Alarmowanie

Ostrzeganie ludności o zagrożeniu odbywa się poprzez:

• Syreny alarmowe (ciągły dźwięk trwający 3 minuty)
• Komunikaty nadawane przez telewizję, radio czy patrole straży pożarnej, policji

Postępowanie w razie zagrożenia skażeniem

1. Należy zachować spokój.

2. Należy uważnie słuchać komunikatów nadawanych w radiu, telewizji czy przez patrole służb ratowniczych.

3. Po wejściu do pomieszczenia z zewnątrz należy zmienić buty i odzież oraz wziąć prysznic, a ubrania przeznaczone do wychodzenia na zewnątrz zamknąć szczelnie w plastikowej torbie.

4.  W wypadku otrzymania polecenia ewakuacji należy je niezwłocznie wykonać, kierując się rozkazami służb ratowniczych.

5. Należy pomóc sąsiadom którzy mogą mieć problemy z ewakuacją.

6.  W wypadku zaniechania ewakuacji należy:

• Pozamykać drzwi i okna
• Wyłączyć klimatyzację ,wentylację itp.
• Posiadać przy sobie włączone radio
• Uszczelnić zasuwy piecowe i kominowe
• Udać się do piwnicy
• Jeśli wychodzi się na zewnątrz zakryć usta i nos mokrym ręcznikiem

7. Ukryć inwentarz i nakarmić go przechowaną w zamknięciu paszą

8. Żywność należy przechowywać w szczelnych pojemnikach albo w lodówce.

Przed promieniowaniem jądrowym uchronić nas może tylko gruba, co najmniej 2 metrowa warstwa betonu. Poza tym obowiązują 2 zasady:

• im dalej od skażenia, tym bezpieczniej
• im krótszy czas przebywania w sferze skażonej- tym mniejsza dawka promieniowania

Oznakowanie zagrożenia

Zabiegi specjalne i sanitarne

Dezaktywacja ludzi

Dezaktywacja sprzętu

Dekontaminacja sprzętu

Dekontaminacja ludzi

Dezynsekcja

Deratyzacja chemiczna

Pojemnik z trutką na gryzonie

Pułapka na gryzonie

Podsumowanie

Przedstawione powyżej działania są podstawowym źródłem informacji na temat eliminacji skutków zagrożeń, jakie mogą nas potkać każdego dnia. Znajomość metod postępowania w przypadku skażenia chemicznego, biologicznego lub radioaktywnego pozwala na szybkie przeciwdziałanie ich skutkom i może pomóc w ratowaniu życia ludzi, którzy znaleźli się pod wpływem działania tych środków.